हल्ला

कक्षाकोठाभरि हल्ला छ
किन पढ्दैनन् नानीहरू ?

म इतिहास पढाउन खोज्छु, 
उनीहरू 
जङ्गली चरा जस्तै हल्ला गर्छन् ! 

म गणित पढाउन खोज्छु, 
उनीहरू 
पहाडी खोला जस्तै हल्ला गर्छन् ! 

म भाषा पढाउन खोज्छु, 
उनीहरू 
भाषा नै लाटो हुने गरी हल्ला गर्छन् ! 

म ‘हल्ला नगर’ भन्छु 
उनीहरू फेरि हल्ला गर्छन् !

सायद 
म बाँचेको समयमा नै
कुनै गम्भीर त्रुटि हुनुपर्छ !
नत्र यो हल्ला 
कसरी ‘हल्ला’ हो र ? 

यो हल्ला– 
आफैमा एउटा विचार हो !
यो हल्ला– 
आफैमा एउटा जीवन हो !
र यो हल्ला–  
आफैमा एउटा सपना हो !

नानीहरू !
म पनि अब 
तिमीहरूसँगै बसेर हल्ला गर्छु ! 

खर्पनमा लसुन बोकेर

ईश्वरलाई लसुन मन पर्दैन
म खर्पनमा लसुन बोकेर 
स्वर्ग हिँडिरहेको छु !

यो जङ्गलको आत्मा 
मेरो दुःखको 
अन्तिम कविता होइन !
यो आवाजको रङ्ग  
मेरो युद्धको 
अन्तिम तरङ्ग होइन !
हरेक बिहान म ब्यूँझदा 
शववाहनमा सुतिरहेको हुन्छु, 
शब्दहरू 
सडकमा रोइरहेका हुन्छन् !
यो दुःखान्त निर्झरी 
मेरो आस्थाको 
अन्तिम बाँसुरी होइन !

ईश्वर मेरो भाषा बुझ्दैन !
म अन्धकारको भाषा बुझ्दिनँ !
त्यसैले सुदूर अतीतको आकाशमा
म मेरो आदिम आवाज 
खोजिरहेको छु ! 

जङ्गलको बीचमा रात पर्छ 
अँध्यारोमा एउटा 
श्रापित काकाकुलले 
मलाई देख्छ !
उसको विक्षिप्त रुवाइ म बुझ्दिनँ 
मेरो मौन आवाज ऊ बुझ्दैन !  
र यो निर्जन मुच्र्छनाभित्र
म पनि उसँगै रून्छु ! 
रोइरहन्छु !

मलाई पृथ्वीमा फर्किन मन छैन
म खर्पनमा लसुन बोकेर 
स्वर्ग हिँडिरहेको छु ! 

राज्यसँग एकालाप

तिम्रो तिर्खा मेटाउन 
मैले आफ्नो रगत दिएँ !

तिम्रो नग्नता ढाक्न 
मैले आफ्नो छाला दिएँ !

तिमी भोकाएको बेला 
मैले शरीरको मासु दिएँ !

तिमीलाई अमर राख्न
मैले मेरो इतिहास दिएँ !
.
मेरो रगत, छाला, मासु र इतिहास
कहाँ फाल्यौ तिमीले ?

ए कहाँ फाल्यौ ?

र आज फेरि किन तिमी 
मेरा नाबालक सन्तानहरूको अगाडि 
यसरी नाड्गै
र खाली हात उभिएका छौ ? 

मलाई अज्ञात सहिद बनाउने राज्य !
म यो प्रश्न तिमीलाई सोधिरहेछु । 

सान्नानी फगत गलैँचा हो

सिस्नुका हाँगाहरूमा 
काउछाको लहराले घाँटी बाँधेर
घाँस काट्ने जङ्गलभित्र 
चौँरी चराउने जङ्गलभित्र 
घाम अहिले तुर्लुङ्ग झुन्डिएको छ !
र भुइँकुहिरो जस्तै 
एउटा निर्मोही माकुरो
पहाडबाट बिस्तारै बिस्तारै 
निर्जन बस्तीमा ओर्लिरहेको छ !

यही हाँगामा सत्र पटक 
फुलेको थियो गिनेरी फूल !
हराएको आकाश खोजी खोजी  
रोएको थियो सुभिया चरो !
कपालको रातो रिबनसँगै 
झरेका थिए बालुवाभरि
आकाशका नौलाखे ताराहरू !

यही माकुरो बसोस् गाउँमा 
र बुनिरहोस् नयाँ जाल !
यही गिनेरी फुलोस् वनमा 
र ओइलिरहोस् हरेक साल !
आकाशका जूनताराहरूलाई 
अब यतै छोडिदिन्छे सान्नानी ! 
चिसो बतासमा हल्लिरहेको इन्द्रेणीलाई 
अब यतै छोडिदिन्छे सान्नानी !
नौ डाँडा काटी, नौ खोला तरी 
सपना जस्तै गलैँचा बुन्न 
अब सहरमा जान्छे सान्नानी !

हिजोसम्म रुमाल बुन्दाबुन्दै 
ऊ आफै रुमाल बनेकी थिई 
र च्याङ्वाले पुछेको थियो 
बादलको आँसु !
हिजोसम्म सुइटर बुन्दाबुन्दै 
ऊ आफै सुइटर बनेकी थिई 
र निमाले छेकेको थियो 
हिमालको मुटु !

अब त सान्नानी स्वर्गमा पुगी !
कारखानाभित्र गलैँचा बुन्दाबुन्दै 
ऊ आफै गलैँचा बनेकी छे !
त्यसैले सान्नानी गलैँचा हो 
ऊ गलैँचा बुन्छे र घाममा सुकाउँछे !
सान्नानी फगत गलैँचा हो
ऊ घाम बुन्छे र गलैँचामा सुताउँछे !

जिन्दगीका थकित हिउँदहरूमा 
जब ताराहरू झर्छन् भुइँमा 
र तुषारोका जङ्गलहरू उम्रिन्छन्,
सान्नानी आफ्नै सपनाहरूमा 
बेगमबेली फूलको झाङबाट 
हाहाकार टिपेर फर्किन्छे !
शिशिरकी चन्द्रमा माइत हिँडेपछि 
मनका उदास फाँटहरूमा 
बुकी फूल फुल्न नपाउँदै
हतार हतार 
भागिजान्छन् वसन्तहरू ! 
सान्नानी रोदीघरबाट 
जलेको आकाश लिएर फर्किन्छे ! 
र साकेवाका प्रत्येक सिलीहरूमा
च्याङ्वाका प्रेमपत्रहरू च्यातेर 
सान्नानी सुभिया चरी जस्तै 
सपना खोज्दै रोइरहन्छे !

उता जङ्गलतिर पनि 
कोपिलामै झरे होलान् 
सपना हराएका गिनेरीहरू ! 
काफलको उदास हाँगामा बसेर
रोइरह्यो होला रानीचरी !
यता सान्नानी 
आफ्नै सपनाको हिमालमुनि 
रातरातभर रोइरहन्छे !
रोइरहन्छे 
किनभने सान्नानी गलैँचा हो ! 
ऊ फगत गलैँचा हो !
र एउटा बूढो फेदाङ्वा 
त्यही गलैँचामा सुतीसुती 
हरेक रात 
न्यानो घाम तापिरहन्छ ! 

मृत्युहरू 

पार्कमा बसेर
घाम तप्दै  
रुँदै
बदाम खाँदै
मरिरहेको छ
तिम्रो कायर बाबु !
सोध उसलाई– 
ऊ किन जुलुसमा जाँदैन ?

जङ्गलमा
घाँस र दाउराको भारी
उठाउन नसकी
गोबरमा मुख जोतेर
मरिरहेकी छ
तिम्री वृद्ध र रोगी आमा !
सोध उसलाई– 
ऊ किन सडकमा आउँदिन ?

साँढेजस्तो
तिम्रो भुसतिघ्रे भाइ
जाँघभित्र जिब्रो राखेर
थुतुनाले
भुत्लाहरू पन्छाउँदै
मरिरहेको छ !
सोध उसलाई– 
ऊ किन ब्युँझन चाहँदैन ?

पुतलीजस्ती
तिम्री तरुनी बहिनी
रातदिन
आफ्नो छाती, चाक,
नाइटो र तिघ्राहरू 
सुमसुम्याउँदै मरिरहेकी छ !
सोध उसलाई– 
ऊ किन बाँच्न चाहँदिन ?

परिवारका
सबै सदस्यहरू
आआफ्नै शैलीमा
मरिरहेछन् !
अझै तिमीलाई के पुगेन ?
र सडकमा
बन्दुकको अगाडि उभिएर
राज्यसँग निहुँ खोज्दै छौ ?